Basınçlı Ekipman Nedir ?

Basınçlı ekipmanlar, endüstride yaygın olarak kullanılan ve içinde gaz, buhar veya sıvı bulunduran cihazlardır. Bu ekipmanlar, genellikle belirli bir basınç altında çalışır ve güvenli bir şekilde işletilmeleri büyük önem taşır. Basınçlı ekipmanlar, içinde bir basınç oluşturmak veya muhafaza etmek amacıyla tasarlanmış makine ve cihazlardır. Bu ekipmanlar, kimyasal, petrokimya, enerji ve gıda gibi birçok endüstride kullanılmaktadır.

Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği izin verilen maksimum basıncı 0,5 bar ve üzeri olan çok geniş ürün yelpazesini  kapsamaktadır. Bu ürünler yaygın olarak petrol, gaz, kimya, ilaç, plastik, kauçuk, gıda, içecek gibi proses endüstrisinde, cam, kağıt, ahşap gibi yüksek sıcaklık işlem endüstrilerinde, enerji üretim, tedarik dağıtım aşamalarında kullanılmaktadır.

Basınçlı ekipmanların yüksek güvenlik seviyesinde tasarımı, üretimi ve pazara sunulması amaçlanmıştır.

Basınçlı ekipmanlar Yönetmeliği’ne uygun tasarlanan ve imal edilen ürünlerdeki CE işareti, bu ürünlerin yüksek düzeyde emniyet seviyesinde olduğunu gösterir ve pazarda serbest dolaşımına imkan sağlar.

Basınçlı Ekipman Standartları Nelerdir ?

Basınçlı ekipman standarttı, basınç altında çalışan ekipmanların tasarımı, üretimi, test edilmesi, işletilmesi ve bakımıyla ilgili kuralları ve gereklilikleri belirleyen bir dizi teknik düzenlemeler ve normlardır. Bu standartlar, güvenliği sağlamak, iş kazalarını önlemek ve ekipmanların dayanıklılığını artırmak amacıyla oluşturulmuştur.

En Yaygın Basınçlı Ekipman Standartları

  1. PED (Pressure Equipment Directive – 2014/68/EU)
    • Avrupa Birliği’nde basınçlı ekipmanların tasarım ve üretiminde uyulması gereken yasal düzenlemeleri kapsar.
    • CE işaretlemesi gerektirir.
  2. ASME (American Society of Mechanical Engineers) Boiler and Pressure Vessel Code (BPVC)
    • ABD ve uluslararası alanda yaygın olarak kullanılan bir standarttır.
    • Basınçlı kaplar, kazanlar, boru sistemleri ve nükleer bileşenler için gereklilikler belirler.
  3. EN 13445
    • Avrupa’da kullanılan bir başka standarttır ve basınçlı kapların tasarım ve üretimine ilişkin detaylar içerir.
  4. AD 2000
    • Almanya’da kullanılan basınçlı kap tasarım ve güvenlik standartlarını belirler.
  5. ISO 4126
    • Basınç tahliye vanalarının güvenlik ve performans kriterlerini düzenler.
  6. TS EN 10253 ve TS EN 13480
    • Türkiye’de geçerli olan ve boru sistemleri ile basınçlı ekipmanların tasarımı ve imalatına yönelik standartlardır.

Bu Standartların Kapsamı

  • Malzeme Seçimi: Basınç altında dayanıklı ve uzun ömürlü malzemelerin kullanılması.
  • Tasarım Kriterleri: Güvenlik katsayıları ve basınç değerlerine uygun mühendislik hesaplamaları.
  • Kaynak ve Üretim Süreçleri: Üretim sırasında kaynak, lehimleme ve montaj işlemleri için kalite standartları.
  • Test ve Denetimler: Hidrostatik testler, radyografi, ultrason ve diğer muayene yöntemleri.
  • İşletme ve Bakım: Kullanım sırasında güvenlik prosedürleri ve bakım talimatları.

Bu standartlar, hem üreticilerin hem de işletmecilerin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesine yardımcı olur ve iş güvenliği açısından büyük önem taşır.

Basınçlı Ekipman Yönetmeliği Nedir ?

Basınçlı Kaplar Yönetmeliği, basınç altında çalışan kapların tasarımı, imalatı, uygunluk değerlendirmesi ve piyasaya arz edilmesi ile ilgili esasları düzenleyen bir mevzuattır. Bu yönetmelik, insan sağlığı, can ve mal güvenliğini korumak amacıyla hazırlanmış olup, Türkiye’de Avrupa Birliği mevzuatına uyumlu şekilde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’de Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği (2014/68/AB), Avrupa Birliği’nin Pressure Equipment Directive (PED) direktifine uyumlu olarak uygulanmaktadır. Bu yönetmelik, basınçlı ekipmanların güvenliğini sağlamak için CE işareti taşımasını zorunlu kılar.

Kapsamı

  1. Basınçlı Kaplar: İç basıncı 0,5 bar ve üzeri olan kaplar.
  2. Donanımlar: Borular, vanalar, güvenlik tertibatları ve basınçlı aksesuarlar.
  3. Uygulama Alanları: Kimya sanayi, enerji tesisleri, ısıtma sistemleri, gıda üretimi ve endüstriyel işlemler.

Temel Gereklilikler

  1. Tasarım ve İmalat: Ekipmanların, kullanım ömrü boyunca güvenli çalışabilmesi için mühendislik hesaplamaları yapılmalı ve uygun malzemeler kullanılmalıdır.
  2. Muayene ve Testler: Üretim aşamasında hidrostatik testler, sızdırmazlık testleri ve radyografik kontroller gibi yöntemler uygulanmalıdır.
  3. Uygunluk Değerlendirmesi: Üreticiler, yetkili kuruluşlar tarafından yapılan denetimlere tabi tutulur.
  4. CE İşareti: Ürünlerin, yönetmelik şartlarına uygun olduğunu gösterir ve piyasaya sürülebileceğini belgeleyen bir işarettir.

İlgili Yönetmelikler

Bu yönetmelikler, basınçlı ekipman üreticilerinin ve kullanıcılarının uyum sağlaması gereken teknik ve hukuki şartları ayrıntılı şekilde belirler.

Basınçlı Ekipman Türleri Nelerdir ?

Basınçlı ekipmanlar, içlerinde gaz veya sıvı bulunan ve belirli bir basınç altında çalışan cihazlardır. Başlıca basınçlı ekipman türleri şunlardır:

  1. Basınçlı Kaplar (Pressure Vessels):
    • Sıvı veya gazları yüksek basınç altında muhafaza eder.
    • Örnekler: Buhar kazanları, hava tankları, reaktör kapları.
  2. Buhar Kazanları (Boilers):
    • Su veya diğer sıvıları buhara dönüştürmek için kullanılır.
    • Genellikle enerji üretimi ve ısıtma sistemlerinde bulunur.
  3. Hidroforlar:
    • Su basıncını artırmak ve suyun taşınmasını sağlamak amacıyla kullanılır.
    • Bina ve tesisat sistemlerinde yaygındır.
  4. Kompresörler:
    • Gazları sıkıştırarak basınç altında depolar.
    • Endüstriyel hava ve gaz sistemlerinde yer alır.
  5. Isı Eşanjörleri (Heat Exchangers):
    • Isı transferi yapmak için kullanılır.
    • Petrokimya, enerji ve soğutma sistemlerinde kullanılır.
  6. Basınçlı Boru Hatları:
    • Gaz ve sıvıların taşınmasında kullanılır.
    • Petrol, doğal gaz ve su taşıma hatlarında yaygındır.
  7. Depolama Tankları:
    • Sıvı veya gazları depolamak için tasarlanmıştır.
    • Basınca dayanıklı türleri kimya ve petrol endüstrisinde kullanılır.
  8. Gaz Silindirleri (Gas Cylinders):
    • Sıkıştırılmış gazların taşınması ve saklanması için kullanılır.
    • Oksijen, azot ve propan gibi gazları barındırır.
  9. Valfler ve Emniyet Vanaları:
    • Basıncı kontrol etmek ve güvenliği sağlamak için kullanılır.
    • Aşırı basınç durumunda devreye girer.

Bu ekipmanların güvenliği ve bakımı, ilgili standartlara ve yönetmeliklere uygun şekilde yapılmalıdır. Özellikle basınçlı ekipmanlar için PED (Pressure Equipment Directive) ve TS EN 13445 gibi standartlar referans alınmaktadır.

Mevzuat ile Belirlenene Araçların İşlevleri ile İlgili Ekipmanlar

  • 28/6/2009 tarihli ve 27272 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (2007/46/AT).

  • 14/8/2014 tarihli ve 29088 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarım ve Orman Araçlarının Tip Onayı ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik (AB/167/2013).

  • 22/8/2015 tarihli ve 29453 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç Tekerlekli Motorlu Araçların ve Dört Tekerlekli Motosikletlerin Tip Onayı ve Piyasa Gözetimi ve Denetimi Hakkında Yönetmelik (AB/168/2013)

  • 16 ncı maddede belirtildiği gibi Kategori I’den yüksek olmayacak şekilde sınıflandırılmış ve aşağıdaki Yönetmeliklerden birinin kapsadığı ekipmanlar

  • 3/3/2009 tarihli ve 27158 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makine Emniyeti Yönetmeliği (2006/42/AT).

  • 29/6/2016 tarihli ve 29757 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği (2014/33/AB).

  • 2/10/2016 tarihli ve 29845 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belirli Gerilim Sınırları için Tasarlanan Elektrikli Ekipman ile İlgili Yönetmelik (2014/35/AB)

  • 1/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT).

  • 30/6/2016 tarihli ve 29758 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (2014/34/AB)

  • Özellikle nükleer amaçlı kullanım için tasarlanan ve yanlış kullanım sonucunda radyoaktif salınıma sebep olabilecek ekipmanlar.

  • Kuyu başı, kontrol patlama önleyiciler, boru manifoldları ve bunların tüm ekipmanlarını içerecek şekilde petrol, gaz veya jeotermal keşif ve sondaj endüstrisinde kuyu basıncını sınırlamak ve/veya kontrol etmek amaçlı yeraltı deposunda kullanılan kuyu kontrol ekipmanı.

  • Türbin ve içten yanmalı motorları içeren motorlar.

  • Buharlı motorlar, gaz/buhar türbinleri, turbo jeneratörler, kompresörler, pompalar ve çalıştırma düzenekleri.

  • Fırın soğutma sistemleri, sıcak hava geri kazanıcıları, toz emiciler ve sıcak fırın egzoz gazı temizleyicileri dahil olmak üzere yüksek fırınlar, fırın soğutma, gaz değiştiriciler, eritme, yeniden eritme, gazını alma, çelik, demir ve demir dışı metallerin döküm tepsileri dahil olmak üzere doğrudan tasfiye döküm ocakları.

  • Şalt tesisi, şalter kontrol ünitesi, transformatör ve dönen makinalar gibi yüksek gerilim ekipmanları için mahfazalar.

  • Elektrik ve telefon kabloları gibi aktarma sistemlerinin muhafazası için basınçlı borular.

  • Gemiler, roketler, uçaklar ve hareket edebilir deniz araçları ile tekneler üzerinde kullanılmak veya bunların hareketini sağlamak üzere kurulmuş olan ekipmanlar.

  • Taşıt lastikleri, hava yastıkları, oynamak için kullanılan toplar, şişme botlar ve diğer benzeri esnek muhafazadan oluşan basınçlı ekipmanlar.

  • Egzoz ve emme susturucuları.

  • Son tüketim için karbonatlı içeceklerin şişe veya teneke kutuları.

  • PS x V çarpımı 500 bar x litreden fazla olmayan ve izin verilen maksimum basıncı 7 bar’ı geçmeyen içeceklerin dağıtım ve nakliyesi için tasarlanmış kaplar.

  • 24/10/2013 tarihli ve 28801 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik ve 31/12/2012 tarihli ve 28514 sayılı 4 üncü mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği

  • (2010/35/AB) tarafından kapsanan ekipmanlar ve Uluslararası Denizcilikle İlgili Tehlikeli Madde Kodları ve Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu anlaşmaları tarafından kapsanan ekipmanlar.

  • Sıcak su ısıtma sistemindeki radyatör ve borular.

  • Sıvının üzerindeki gaz basıncı 0,5 bar’dan fazla olmayan sıvıları depolamak için tasarlanmış kaplar.

    “Daha ayrıntılı bilgi için CE Belgelendirme Departmanı ile iletişime geçebilirsiniz.”