P&ID ve PFD Hazırlama Hizmeti

P&ID ve PFD Hazırlama Hizmeti: Endüstriyel Tesislerin Mühendislik Haritası

Modern endüstriyel tesislerin kurulumu ve işletilmesinde doğru mühendislik dokümantasyonu hayati bir rol oynamaktadır. Bu dokümantasyonun temel taşlarından ikisi olan Proses Akış Diyagramı (PFD) ve Proses ve Enstrümantasyon Diyagramı (P&ID), tesisin işleyişini, güvenliğini ve verimliliğini doğrudan etkileyen görsel araçlardır. Profesyonel PFD ve P&ID hazırlama hizmetleri, mühendislik projelerinin başarıyla yürütülmesini sağlayan kritik bir adımdır.

PFD (Process Flow Diagram) Nedir?

PFD, bir endüstriyel sürecin genel akışını gösteren diyagramdır. Kimyasal proseslerin, enerji dönüşümlerinin ve ekipmanlar arasındaki malzeme akışlarının basit bir şekilde görselleştirilmesini sağlar. Bu diyagram:

  • Ana ekipmanları (reaktörler, ısı değiştiriciler, pompalar vb.),

  • Akış yönünü ve debileri,

  • Proses koşullarını (basınç, sıcaklık gibi),

  • Enerji giriş/çıkışlarını

içerir. PFD, genellikle projenin konsept ve tasarım aşamalarında kullanılır. Karmaşıklığı azaltarak, mühendislik ve yatırım kararlarının hızlı alınmasını sağlar.

P&ID (Piping and Instrumentation Diagram) Nedir?

P&ID, PFD’nin daha ayrıntılı ve detaylandırılmış halidir. Tesisteki tüm boru hatları, enstrümantasyon (ölçüm, kontrol cihazları), vanalar, güvenlik ekipmanları ve yardımcı sistemleri içerir. P&ID, aşağıdaki bilgileri sunar:

  • Boru çapları ve hat numaraları

  • Vana tipleri ve konumları

  • Otomasyon kontrol sistemleri (PLC, DCS vb.)

  • Sensörler, göstergeler ve alarmlar

  • Proses kontrol döngüleri

P&ID, montaj, devreye alma, bakım ve operasyon süreçlerinde kullanılır. Ayrıca iş güvenliği analizleri (HAZOP, SIL, LOPA) için de temel teşkil eder.

PFD ve P&ID Hazırlama Hizmeti Neden Önemlidir?

Profesyonel bir şekilde hazırlanmış PFD ve P&ID diyagramları, aşağıdaki avantajları sunar:

  • Tesisin daha güvenli ve verimli işletilmesini sağlar.

  • Yanlış mühendislik kararlarının önüne geçilir.

  • İnşaat ve devreye alma süreçleri hızlanır.

  • Bakım faaliyetleri kolaylaşır.

  • Uluslararası mühendislik standartlarına (ISO, ISA vb.) uyum sağlanır.

Hizmet İçeriği Nelerdir?

Bir mühendislik firması tarafından sağlanan PFD ve P&ID hazırlama hizmeti genellikle aşağıdaki adımları içerir:

  1. Proses verilerinin toplanması ve analizi

  2. Ekipman listelerinin oluşturulması

  3. PFD çizimlerinin hazırlanması

  4. P&ID çizimlerinin hazırlanması ve ISA sembolleriyle detaylandırılması

  5. Revizyon ve müşteri onayı süreci

  6. Dijital ve basılı dokümantasyon teslimi

Endüstriyel tesislerde verimli ve güvenli bir işletme için PFD ve P&ID dokümantasyonunun eksiksiz ve doğru hazırlanması zorunludur. Bu nedenle, bu hizmetin alanında uzman mühendislik ekipleri tarafından sunulması büyük önem taşır. Hem yeni tesis projelerinde hem de mevcut tesislerin modernizasyon çalışmalarında PFD ve P&ID hizmetleri, başarıya giden yolda vazgeçilmez araçlardır.

Hangi standartlar Baz Alınır?

PFD (Process Flow Diagram) ve P&ID (Piping and Instrumentation Diagram) hazırlanırken dünya genelinde kabul görmüş bir dizi uluslararası standart baz alınır. Bu standartlar, hem çizimlerin teknik doğruluğunu hem de farklı disiplinler arasında ortak bir dil oluşmasını sağlar. İşte global düzeyde en çok kullanılan ve referans alınan başlıca standartlar:

ISA (International Society of Automation) Standartları

  • ISA 5.1 – Instrumentation Symbols and Identification:
    P&ID çizimlerinde kullanılan sembollerin standardizasyonunu sağlar. Tüm kontrol döngüleri, cihazlar, sinyal türleri bu standarda göre etiketlenir.

  • ISA 5.4 – Instrument Loop Diagrams:
    Enstrümantasyon loop diyagramlarının nasıl çizilmesi gerektiğini tanımlar.

ISO (International Organization for Standardization)

  • ISO 10628 – Diagrams for the Chemical and Petrochemical Industry:
    Hem PFD hem de P&ID diyagramları için genel çizim kuralları, semboller ve diyagram yapısı konusunda kapsamlı bilgiler verir.

  • ISO 14617 – Graphical Symbols for Diagrams:
    Tüm mühendislik disiplinlerinde kullanılan grafik sembollerin referans standardıdır (mekanik, elektrik, proses vs.).

ANSI (American National Standards Institute)

  • ANSI/ISA-5.1, ISA ile paralel çalışır ve özellikle Kuzey Amerika’da geçerlidir. Özellikle proses kontrol ekipmanlarının sembolizasyonunda kullanılır.

DIN (Deutsches Institut für Normung) – Alman Standartları

  • Özellikle Avrupa ve Alman menşeli projelerde tercih edilir.
    Örnek: DIN 28004 – Proses şemaları için sembol standardı.

API (American Petroleum Institute)

  • API 661, API 610 gibi bazı ekipman ve yerleşimle ilgili standartlar, P&ID içinde yer alacak ekipman tasarımı ve seçimi için destekleyici olabilir.

Diğer Destekleyici Standartlar ve Rehberler:

  • IEC 61355 – Dokümantasyon sınıflandırması ve numaralandırma

  • NFPA – Güvenlik ve yangınla ilgili proses sembolleri (özellikle P&ID üzerinde)

  • ASME Y14.15 – Mühendislik çizimleri için çizim yönetimi ve belge kontrolü

PFD ve P&ID hazırlarken projenin yürütüldüğü ülkeye, endüstriye (petrokimya, enerji, ilaç, gıda vb.) ve nihai müşterinin kurallarına göre bu standartlardan biri veya birkaçının kombinasyonu kullanılabilir. Ancak ISA 5.1 ve ISO 10628, evrensel kabul görmüş ve en yaygın uygulanan iki ana standarttır.

PFD ve P&ID Hazırlama Sürecinde Temelde İzlenecek Yol Haritası Nedir?

1. Veri Toplama ve Proses Analizi

  • Proses tasarımı, hammadde bilgileri, üretim hedefleri ve ekipman gereksinimleri toplanır.

  • Proses mühendislerinden veya müşteriden gelen PFD/P&ID gereksinimleri belirlenir.

  • Malzeme ve enerji dengeleri oluşturulur.

2. Proses Akış Diyagramı (PFD) Tasarımı

  • Ana ekipmanlar belirlenir (reaktör, pompa, ısı değiştirici vb.).

  • Proses akış yönü ve malzeme geçişleri çizilir.

  • Temel proses koşulları (debi, sıcaklık, basınç) eklenir.

  • Akışkan özellikleri, enerji akışları ve yardımcı sistemler belirtilir.

3. PFD Onayı ve Gözden Geçirme

  • Proses ve proje mühendisleriyle teknik inceleme yapılır.

  • Gerekirse müşteriyle teknik toplantılarla doğrulama yapılır.

  • Revizyon süreci tamamlanır, onay alınır.

4. P&ID Tasarımına Geçiş

  • PFD baz alınarak tüm borulama, vana, ekipman, enstrümantasyon detayları eklenir.

  • ISA 5.1 ve ISO 10628 gibi standartlara uygun semboller kullanılır.

  • Hat numaraları, çaplar, hat sınıfları, kontrol döngüleri, sinyal türleri belirtilir.

  • Emniyet sistemleri (PSV, vent, alarm, interlock) işlenir.

5. Ekipman Listeleri ve Enstrümantasyon Veritabanı Oluşturma

  • Line list (hat listesi)

  • Equipment list (ekipman listesi)

  • Instrument index (enstrüman dizini)

  • I/O list (giriş-çıkış listesi)

6. Çapraz Kontrol ve Revizyon

  • Her ekipman ve enstrüman için kontrol döngüleri gözden geçirilir.

  • Disiplinler arası (mekanik, elektrik, enstrümantasyon, otomasyon) koordinasyon yapılır.

  • HAZOP gibi risk analizleri için ön hazırlık yapılır.

7. Final Onay ve Yayınlama

  • Tüm revizyonlar işlenir.

  • Son haliyle PDF ve/veya CAD formatında yayınlanır.

  • Teslimat dokümantasyonu hazırlanır.

Ekstra: Proje Başında ve Sonunda Dikkat Edilecekler

  • Standartlara uyum mutlaka baştan tanımlanmalı (ISA, ISO, DIN vb.).

  • Katmanlı çizim mimarisi (layer mantığı) AutoCAD gibi yazılımlarda kullanılmalı.

  • Versiyon ve revizyon takibi düzenli yapılmalı (örneğin Rev.0, Rev.1, vb.).

  • Müşteri talepleri ve yerel regülasyonlar baştan netleştirilmelidir.

HAZOP İçin Önemi Nedir?

HAZOP (Tehlike ve İşletilebilirlik Analizi), bir proses tesisinde olası tehlikeleri ve proses sapmalarını sistematik olarak tespit etmek için yapılan bir risk değerlendirme yöntemidir.

1. Referans Belgedir

  • HAZOP çalışması sırasında tüm ekipmanlar, boru hatları, enstrümanlar ve kontrol döngüleri P&ID üzerinden takip edilir.

  • Hatalı bağlantılar, eksik vanalar, yanlış kontrol noktaları doğrudan P&ID üzerinde fark edilir.

2. Sistematik İnceleme Sağlar

  • HAZOP, “Ne olabilir?” sorusunu her hat ve ekipman için ayrı ayrı sorar. Örneğin: “Bu boru hattında akış durursa ne olur?”

  • P&ID üzerindeki her bir kontrol vanası, sensör, alarm gibi bileşen tek tek gözden geçirilir.

3. Kontrol ve Emniyet Önlemleri Belirlenir

  • PSV (basınç tahliye vanası), shut-off valve, alarmlar, interlock sistemleri gibi güvenlik ekipmanlarının varlığı ve doğru konumlandırılması P&ID’den kontrol edilir.

  • Gerekiyorsa ek önlemler HAZOP sırasında önerilir ve diyagrama işlenir.

4. Disiplinler Arası Koordinasyon Sağlar

  • Proses, enstrümantasyon, otomasyon ve güvenlik ekiplerinin ortak bir platformda çalışmasını sağlar.

  • P&ID sayesinde herkes aynı süreç üzerinden aynı dili konuşur.

5. Revizyon ve İzlenebilirlik Sağlar

  • HAZOP sonucu önerilen değişiklikler doğrudan P&ID revizyonlarına yansıtılır.

  • Hangi önlem ne zaman, hangi risk nedeniyle alındı, bu kayıt altında tutulur.

❗ P&ID olmadan sağlıklı bir HAZOP yapılması mümkün değildir. Çünkü prosesin tüm riskli noktaları, yalnızca P&ID üzerinde eksiksiz ve detaylı şekilde görülür.

“Daha ayrıntılı bilgi için Gözetim Departmanı ile iletişime geçebilirsiniz.”