Yapı Malzemeleri 305/2011/AB Yönetmeliği Nedir ?
Bu Yönetmeliğin amacı, yapı malzemelerinin temel karakteristikleri ile ilgili performans beyanlarının ve malzemelere CE işaretinin iliştirilmesinin kurallarını oluşturarak yapı malzemelerinin piyasaya arz edilmesi ve piyasada bulundurulması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği 305/2011/AB, Avrupa Birliği tarafından 9 Mart 2011 tarihinde kabul edilmiş ve 1 Temmuz 2013’te yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik, yapı malzemelerinin piyasaya arz edilmesine ilişkin kuralları düzenler ve “Construction Products Regulation (CPR)” olarak da bilinir. Yönetmeliğin temel amacı, yapı malzemelerinin Avrupa Ekonomik Alanı’nda (AEA) serbest dolaşımını sağlamaktır. Ayrıca, yapı malzemelerinin performanslarının açıkça belirtilmesini ve güvenli bir şekilde kullanılmasını garanti altına almak için standart bir sistem sunar.
Yönetmelik, yapı malzemelerinin:
- Temel Performans Özelliklerini belirler.
- Uygunluk değerlendirme yöntemlerini standartlaştırır.
- CE işareti taşımasını zorunlu kılar.
Temel Hükümler
- CE İşareti Zorunluluğu:
- Ürünlerin AB pazarında serbestçe dolaşabilmesi için CE işareti taşıması gerekir.
- Performans Beyanı (DoP – Declaration of Performance):
- Üreticiler, ürünlerinin performans özelliklerini içeren bir beyan sunmak zorundadır.
- Temel Gereklilikler:
- Mekanik dayanım ve stabilite
- Yangın emniyeti
- Hijyen, sağlık ve çevre
- Kullanım güvenliği
- Gürültü koruması
- Enerji tasarrufu ve ısı tutuculuk
- Sürdürülebilir kullanım
Yönetmelik, yapı malzemesi üreticileri, ithalatçıları ve dağıtıcılarını kapsar. Uygunluk değerlendirme prosedürlerine göre, bağımsız onaylanmış kuruluşlar tarafından test edilmesi ve belgelendirilmesi gereken ürünler için sıkı denetim prosedürleri öngörür.
Performans Beyanı (DoP) Nedir?
Performans Beyanı, CE işareti taşımak isteyen bir yapı malzemesi için hazırlanması zorunlu bir belgedir.
İçeriğinde:
- Üretici firma bilgileri
- Ürün tanımı ve kullanım amacı
- Performans sınıfları
- Uygunluk değerlendirme sistemi
- Test sonuçları ve sertifikalar bulunur.
Türkiye’de Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) uyumlu olarak CE işareti zorunluluğu uygulanmaktadır. Türk Standartları Enstitüsü ve diğer yetkili belgelendirme kuruluşları bu konuda hizmet vermektedir.
EN 1090-1 EN 1090-2 & EN 1090-3 Standartlarına Göre CE Belgelendirme
Taşıyıcı çelik ve alüminyum yapıların, 1 Temmuz 2014 yılından beri yasal zorunluluk olan ve amacı yapıların güvenlik performanslarını istenen seviyede tutmak olan 305/2011/AB Yapı Malzemeleri Yönetmeliği kapsamında CE belgesi sahibi olması zorunludur.
Bu ürünlerin uygunluk değerlendirilmesi için kullanılan harmonize standart EN 1090’dır.
EN 1090 Serisi, Avrupa Birliği tarafından kabul edilen ve çelik ve alüminyum yapılar için tasarım, üretim ve uygunluk değerlendirme kriterlerini belirleyen bir standartlar serisidir. Özellikle yapı malzemelerinin ve taşıyıcı sistemlerin güvenliğini ve kalitesini sağlamak amacıyla geliştirilmiştir.Bu standart serisi, yapı ürünlerinin CE işareti alabilmesi ve Avrupa pazarında serbest dolaşımı için gerekli koşulları belirler. EN 1090, özellikle Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) kapsamında uygulanır.
EN 1090 Bölümleri Nelerdir?
- EN 1090-1
- Uygunluk Değerlendirmesi ve CE İşareti
- Taşıyıcı çelik ve alüminyum yapıların uygunluk değerlendirme prosedürlerini ve CE işaretleme gerekliliklerini tanımlar.
- Üreticilerin, fabrikasyon süreçlerini kontrol altında tutmak için FPC (Factory Production Control – Fabrika Üretim Kontrolü) sistemi kurmasını şart koşar.
- EN 1090-2
- Çelik Yapıların Teknik Gereklilikleri
- Çelik yapı bileşenlerinin tasarımı, kaynak prosedürleri, montaj ve kalite kontrol süreçlerini düzenler.
- Kaynak personelinin sertifikalı olması gereklidir (örneğin, ISO 9606-1’e göre).
- EN 1090-3
- Alüminyum Yapıların Teknik Gereklilikleri
- Alüminyum yapı elemanlarının üretim ve montajında uygulanması gereken teknik gereklilikleri açıklar.
- EN 1090-4 ve EN 1090-5
- Soğuk Şekillendirilmiş İnce Çelik Yapılar için üretim gerekliliklerini kapsar.
- Özellikle soğuk şekillendirilmiş profiller ve bağlantı parçalarına yöneliktir.
EN 1090 ve CE İşareti
EN 1090, yapı elemanlarının CE işareti taşıyabilmesi için izlenmesi gereken süreci tanımlar. Üreticiler, şu şartları yerine getirmelidir:
- FPC Sistemi Kurulumu: Üretim süreci sürekli kontrol altında tutulmalıdır.
- Kaynak Koordinatörü Atanması: Üretim sürecinde sertifikalı kaynak koordinatörleri yer almalıdır.
- Test ve Değerlendirme: Yapısal parçalar için mekanik özellikler ve dayanıklılık testleri yapılmalıdır.
- Performans Beyanı (DoP): Üretici, ürünün performansını gösteren bir beyan hazırlamalıdır.
- Onaylı Kuruluş Denetimi: Üreticinin sistemi, bağımsız bir onaylanmış kuruluş tarafından denetlenmelidir.
EN 1090 Belgelendirmesi Kimler İçin Geçerlidir?
- Çelik ve alüminyum yapı elemanları üreten firmalar.
- Köprü, bina ve endüstriyel yapılar için taşıyıcı bileşenler üretenler.
- Kaynaklı üretim yapan üreticiler.
- Montaj hizmeti sağlayan firmalar.
EN 1090 serisi, çelik ve alüminyum yapı bileşenlerinin üretim, montaj ve uygunluk değerlendirme süreçlerini düzenleyen bir Avrupa standardıdır. CE işareti almak isteyen üreticilerin bu standarda uygun hareket etmesi zorunludur.
Aşağıda EN 1090-1 Standardı Kapsamına Giren Ürünlerin Listesi
- Hafif Çelik Yapılar
- Binalar, depolar, okullar, hastaneler, konutlar, endüstriyel tesis ve tarım barakalarının yapısal iskeletleri
- Tribün ve stadyum yapısal elamanları
- Silolar
- Uzun süreli kullanılan çadır, tente yapıları
- Hangarlar, sığınakların yapısal iskeletleri
- Vinç Kedi Yolları
- Vinç Ray Kirişleri
- Bina içi veya dışında bulunan korkuluklar
- Çelik veya alüminyumdan yapılmış balkonlar
- Çatı ve cephe kaplama için soğuk biçimlendirilmiş levhalar
- Bükülmüş ve eğri imal edilmiş kiriş
- Kiriş şeklindeki yapılar
- Plakalardan imal edilmiş kirişler
- İşaret ve levha kirişleri (yatay olanlar)
- İçi boşaltılmış kirişler
- EN 10025-1 kapsamında olmayan kirişler
- EN 10025-1 kapsamında olmayan taban plakaları
- Soğuk biçimlendirilmiş aşık ve cephe rayları, profilleri
- Çatı aşıkları
- Çatı açıklıkları çerçeveleri (yük taşıyan yapının ayrılmaz bir parçası ise)
- Kanopiler, kanopi iskeletleri
- Boru hattı ve boru destek yapıları
- Karayolu, demiryolu, boru, hareketli köprülerin yapısal bileşenleri
- İskeleler, rıhtımlar ve dalgakıranların yapısal bileşenleri
- Gergi ve askı çubukları
- Ahşap yapılarda askılar (taşıyıcı ise)
- Tutamaklar (kenar koruması)
- Yatay destekler,lentolar
- Gürültü bariyerlerinin yapısal bileşenleri
- Çapraz destekler (ana parçalar, tali parçalar)
- Taşıyıcı Kolonlar
- Yangın kaçışları (binaya sabit)
- Makaslar (çatı, köprü v.b.)
- Kuleler ve direklerin yapısal bileşenleri
- Sabit kurulmuş rampalar (yük taşıyıcı yapısının bir parçası ise)
- Makine destekleri (alt kısımda taşıyıcı olanlar, makineden ayrı)
- Tesis ve makinelerin yapısal bileşenleri (taşıyıcı kısmı ayrılmazsa)
- Avrupa teknik onayı (ETA) olmayan kiriş kelepçeleri, askı elemanları
- Oyun ve eğlence araçları taşıyıcıları
- İç mekânda kullanılan asma katlar
- Raf sistemleri (eğer taşıyıcı ise)
- Köprü benzeri bir yapı olarak kullanılan menfezler
EN 1090-1’e göre Fabrika Üretim Kontrol (FÜK) belgesine sahip olmak isteyen firmaların genel olarak sistemsel ve tüm uygulama faaliyetlerinin güvence altına alınması gerekmektedir.
Bu doğrultuda EN 1090- 1 Yapısal Bileşenlerin Uygunluk Değerlendirmesi Belgesine göre Fabrika Üretim Kontrol Sistemi ile oluşturulması gerekmektedir.
EN 1090-1 standardı FÜK için aşağıdaki işlemleri zorunlu kılmaktadır:
- Personel kalifikasyonu ve sorumlulukları
- Üretim ve denetim kurulumu, bakımı ve kalibrasyon
- Ölçüm süreci kalite güvenliği
- Konstrüksiyon malzemeleri
- Bileşen özellikleri
- Gözetim ve denetim planı
- Ürün değerlendirmesi
- Uygun olmayan ürünlerle ilgilenmek
Söz konusu sistemin öncesinde EN ISO 3834 Kaynaklı İmalata Yeterlilik Sisteminin de kurulması tavsiye edilmektedir.
Bunun dışında EN 1090- 1 ile EN 1090- 2 ya da EN 1090- 3 standartlarının birbirine entegre edilmesi gerekmektedir.
Tüm bunların tek tek yerine getirilmesi durumunda EN 1090-1’e göre FÜK belgesi verilmektedir.
EN 1090’ın Temel Gereklilikleri
- Ürünlere ait teknik resimler
- İlk tip testi
- CPQR (Cutting Procedure Qualification Record) dokümanları
- Zorunlu kaynak mühendisinin performans beyanı
- Örnek ürünün etiketleri
- Kullanılan malzemelerin sertifikaları (bağlantı elemanları, profil, boru vb.)
- Kaynaklı imalat yapılıyor ise WPQR, WPS sertifikaları
- Performans beyanı ve CE işareti
EN 1090 Standardı’nda EXC1’den EXC4’e kadar dört farklı uygulama sınıfı tanımlanmıştır. Uygulama sınıflarından EXC1, basit yapılar için en az gerekliliği olan sınıf; EXC4, riskli yapılar için en fazla gerekliliği olan yapı uygulama sınıfıdır.
Uygulama sınıfının belirlenmesi için tasarım aşamasında belirlenmesi gereken üç kriter vardır. Belirlenmesi gereken bu kriterler aşağıdaki gibidir:
- Sonuç (Önem) Sınıfı/CC (Consequence Class)
Sonuç sınıfının seçimi, bir bileşenin çökmesi veya bozulmasının insana, ekonomik veya çevreye yaptığı tahmin edilebilir sonuçları bakımından değerlendirilerek belirlenir.
Sonuç sınıfının belirlenmesi EN 1990 Standardı’nda tarif edilmiştir.
- Hizmet Sınıfı/SC (Service Category)
Hizmet kategorisi, yapının çalışma şartları göz önünde bulundurularak yapılan bir seçimdir.
Hizmet kategorisinin belirlenmesi için EN 1090-2 Standardı’nın Ek B’sindeki açıklamalar takip edilmelidir.
- İmalat Sınıfı/PC (Production Category)
İmalat kategorisinin seçilmesi için belirleyici özellikler yapım yöntemi ve kullanılan malzeme kaliteleridir.
İmalat kategorisinin belirlenmesi için de EN 1090-2 Standardı’nın Ek B’sindeki açıklamalar takip edilmelidir.
“Daha ayrıntılı bilgi için CE Belgelendirme Departmanı ile iletişime geçebilirsiniz.”