Makina Risk Değerlendirmesi
İşyerlerinde kullanılan makinelerin güvenliğini sağlamak ve çalışanların sağlığını korumak için kritik bir süreçtir. Makinelerle çalışırken meydana gelebilecek kazaları önlemek ve iş sağlığı ve güvenliği (İSG) yönetmeliklerine uyum sağlamak için etkili bir risk değerlendirme süreci uygulanmalıdır.
Makina risk değerlendirmesi, makinelerle çalışırken oluşabilecek tehlikeleri belirlemek, bu tehlikelerin risk seviyelerini analiz etmek ve uygun önlemleri alarak güvenliği sağlamak için yapılan sistematik bir süreçtir.
✔ Olası iş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek
✔ Makine güvenliğini artırmak
✔ İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerine uygunluğu sağlamak
✔ Üretim süreçlerini güvenli hale getirerek verimliliği artırmak
Makina Risk Değerlendirmesi Türleri Nelerdir?
- İş Sağlığı ve Güvenliği açısından risk analizi hazırlanabilir
- ISO 13849-1 Standartı makina güvenliği ön planda olarak bir risk analizi hazırlanabilir
Makina Risk Değerlendirme Süreci
1. Makinenin Tanımlanması
Makineyle ilgili temel bilgilerin toplanması gerekmektedir:
- Makinenin adı, modeli ve üreticisi
- Teknik özellikleri ve kullanım amacı
- Çalışma prensipleri ve operatörlerin kullanım şekli
Bu bilgiler, değerlendirme sürecinin sağlıklı ilerlemesi için önemlidir.
2. Tehlikelerin Belirlenmesi
Makinelerle çalışırken karşılaşılabilecek olası tehlikeler belirlenir:
Mekanik Tehlikeler
- Ezilme, sıkışma, kesilme ve delme gibi fiziksel yaralanmalara neden olabilecek hareketli parçalar
Elektriksel Tehlikeler
- Elektrik çarpması, kısa devre ve yalıtım hataları
Termal Tehlikeler
- Yüksek sıcaklık nedeniyle yanma veya donma riski
Kimyasal Tehlikeler
- Tehlikeli gazlar, yanıcı veya patlayıcı maddelerle temas
Ergonomik ve Fiziksel Tehlikeler
- Titreşim, gürültü, kötü aydınlatma, uygun olmayan çalışma pozisyonları
Tehlikeler belirlendikten sonra, risk analizine geçilir.
3. Risk Analizi ve Değerlendirme
Risk seviyesini belirlemek için genellikle şu formül kullanılır:
📌 Risk = Olasılık (P) x Şiddet (S)
Bu analiz sonucunda, risk seviyeleri belirlenir:
- Düşük Risk: Küçük önlemlerle kontrol edilebilir
- Orta Risk: Önlem alınmazsa tehlikeye yol açabilir
- Yüksek Risk: Acil önlem alınmalıdır
4. Risklerin Azaltılması ve Önleyici Önlemler
Riskleri minimize etmek için üç temel yöntem uygulanır:
1. Tasarımsal Önlemler (Mühendislik Kontrolleri)
- Makinenin güvenli bir şekilde tasarlanması
- Acil durdurma butonları, koruyucu kafesler ve sensörlerin eklenmesi
2. İdari Önlemler (Prosedür ve Eğitimler)
- Çalışanların güvenlik eğitimi alması
- İşletme prosedürlerinin belirlenmesi ve talimatların oluşturulması
3. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanımı
- Eldiven, gözlük, kulaklık gibi ekipmanlarla ek koruma sağlanması
Bu önlemler sayesinde makine kullanımındaki riskler kabul edilebilir seviyeye indirilebilir.
Makina Risk Değerlendirmesi Standartları ve Yönetmelikleri
Makine güvenliği ile ilgili uluslararası standartlar ve yönetmelikler şunlardır:
Avrupa Birliği Standartları (CE İşareti)
- 2006/42/EC Makine Direktifi: Makine güvenliği için temel gereksinimleri belirler.
- EN ISO 12100: Risk değerlendirme ve azaltma yöntemlerini içerir.
- EN ISO 13849-1: Makine güvenliği kontrol sistemleri için standartlar belirler.
Türkiye’de Uygulanan Yönetmelikler
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
- Makine Emniyet Yönetmeliği
- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
Bu yönetmeliklere uygun hareket edilmesi, yasal gereklilikleri karşılamak açısından önemlidir.
Makina Risk Değerlendirmesi Örneği
Örnek Makine: CNC Tezgahı
Tehlikeler:
✅ Hareketli parçalar nedeniyle ezilme ve kesilme riski
✅ Elektrik çarpması riski
✅ Titreşim ve gürültüden kaynaklanan ergonomik sorunlar
Risk Değerlendirme Tablosu:
| Tehlike | Olasılık (P) | Şiddet (S) | Risk Skoru (P x S) | Alınacak Önlemler |
|---|---|---|---|---|
| Kesilme ve sıkışma | 3 | 4 | 12 (Yüksek) | Koruyucu kapak eklenmeli |
| Elektrik çarpması | 2 | 5 | 10 (Orta) | Elektrik yalıtımı sağlanmalı |
| Gürültü ve titreşim | 4 | 2 | 8 (Orta) | Kulaklık ve eldiven kullanılmalı |
Bu önlemler uygulandıktan sonra risk seviyesi yeniden değerlendirilmeli ve azaltılmalıdır.
Makine risk değerlendirmesi, iş güvenliğini sağlamak ve iş kazalarını önlemek için vazgeçilmez bir süreçtir. Tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin yapılması ve uygun önlemlerin alınması, makinelerin güvenli kullanımını sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Makine güvenliği ile ilgili en güncel yönetmeliklere uyum sağlayarak, hem çalışanlarınızı koruyabilir hem de işletmenizin verimliliğini artırabilirsiniz.
Makina Risk Değerlendirmesi Sürecinden Danışmanlığın Faydaları
Bir kuruluşun danışmanlık hizmeti alması, iş süreçlerini iyileştirmek, yasal gerekliliklere uyum sağlamak ve rekabet avantajı kazanmak açısından büyük faydalar sağlar. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği, makine risk değerlendirmesi, kalite yönetimi ve üretim verimliliği gibi konularda profesyonel danışmanlık almak, kuruluşların uzun vadeli başarısını artırır.
Kuruluşlar İçin Danışmanlık Almanın Faydaları
1. Uzman Bilgi ve Deneyimden Faydalanma
🔹 Danışmanlar, sektördeki güncel yasal mevzuat, yönetmelikler ve standartlar hakkında derin bilgiye sahiptir.
🔹 Şirket içindeki eksiklikleri tespit ederek en uygun çözümleri sunarlar.
Örnek: Bir fabrika, makine risk değerlendirmesi danışmanlığı alarak ISO 12100 ve ISO 13849-1 standartlarına uygun hale getirilebilir.
2. Yasal Uyum ve Güvenlik Standartlarına Uygunluk
🔹 Türkiye’de ve uluslararası alanda geçerli olan iş sağlığı ve güvenliği (İSG) yönetmeliklerine uygunluk sağlanır.
🔹 İş kazaları ve meslek hastalıkları önlenerek, cezai yaptırımlardan kaçınılır.
Örnek: 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na uyum sağlamak için profesyonel destek almak, denetimlerde cezai riskleri azaltır.
3. Risklerin Azaltılması ve İş Kazalarının Önlenmesi
🔹 Potansiyel tehlikeler belirlenerek önleyici tedbirler alınır.
🔹 Çalışanların güvenliği artırılır, üretim süreçlerinde aksaklık yaşanması önlenir.
Örnek: Bir üretim tesisi, makine koruyucu ekipmanlarının eksikliğini danışmanlık hizmeti sayesinde tespit edip gidererek kazaları önleyebilir.
4. Verimliliğin ve Rekabet Gücünün Artması
🔹 Daha güvenli ve verimli iş süreçleri ile üretkenlik artar.
🔹 İsraf azaltılır, zaman ve maliyet tasarrufu sağlanır.
Örnek: Bir danışman, 6 Sigma ve Yalın Üretim teknikleri kullanarak üretim süreçlerini optimize edebilir.
5. Eğitim ve Farkındalık Oluşturma
🔹 Çalışanlara özel eğitimler verilerek iş güvenliği kültürü oluşturulur.
🔹 Personelin makineleri güvenli kullanması sağlanır.
Örnek: Bir danışmanlık firması, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği eğitimi vererek iş kazalarını minimuma indirebilir.
6. Finansal Tasarruf ve Kârlılığın Artması
🔹 İş kazalarından kaynaklı tazminat ve sigorta maliyetleri azalır.
🔹 Üretim süreçlerinde verimlilik sağlanarak giderler düşürülür.
Örnek: Risk değerlendirmesi sonucunda önleyici bakım planları geliştirilerek makinelerde arızaların önüne geçilir, böylece beklenmedik üretim durmaları engellenir.
Danışmanlık hizmeti almak, bir kuruluşun güvenli, verimli ve rekabetçi olmasını sağlar. Makine risk değerlendirmesi, iş sağlığı ve güvenliği, kalite yönetimi gibi konularda profesyonel destek almak, işletmenizin uzun vadeli başarısını garanti altına alır.
Makale Kaynakları
1. Uluslararası Standartlar ve Yönetmelikler
- EN ISO 12100 – Makine güvenliği – Genel tasarım ilkeleri – Risk değerlendirme ve azaltma
- EN ISO 13849-1 – Makine güvenliği – Kontrol sistemlerinin güvenliği
- 2006/42/EC Makine Direktifi – Avrupa Birliği makine güvenlik yönetmeliği
2. Türkiye’de Geçerli Mevzuat ve Yönetmelikler
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmî Gazete: 25.04.2013 – 28628)
- Makine Emniyet Yönetmeliği (Resmî Gazete: 03.03.2009 – 27158)
- 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
3. İş Güvenliği Uzmanlarının Yayınları ve Makaleleri
- İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) tarafından yayımlanan rehberler
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ait makine güvenliği raporları
4. Akademik Çalışmalar ve Teknik Raporlar
- Üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği bölümleri tarafından yayınlanan akademik makaleler
- Makine Mühendisleri Odası (MMO) tarafından hazırlanan teknik dokümanlar
Makina Risk Değerlendirmesi / Raporlaması hakkında destek almak için ürün belgelendirme departmanı ile iletişime geçiniz.
